zaterdag 30 maart 2013

Werkt ontwikkelingssamenwerking?

Onenigheid tussen VVD en PvdA  over de besteding van de ontwikkelingshulp, zo lees ik in mijn digitale krant. De VVD wil dat het ten goede komt aan het Nederlandse bedrijfsleven (origineel, nieuw standpunt!) en de PvdA-minister Ploumen dat het wordt ingezet om micro-kredieten te financieren. Dus leningen aan de lokale middenstand, ambachtslui en kleine boeren. Kortom, de ruggengraat van de samenleving, zoals VVD’ers deze sector vaak met graagte betitelen. Bijvoorbeeld kampioen commissariaten verzamelaar, senator en voorzitter van de brancheorganisatie, Loek Hermans. Maar nu even niet.

Wellicht een particulier initiatief?
Liberia krijgt geen cent van de Nederlandse ontwikkelingsgelden. Dat werd nog eens bevestigd door de Nederlandse ambassadeur (standplaats Accra, Ghana) die vorige week zijn geloofsbrieven kwam overhandigen aan president Sirleaf Johnson. Ter ere van zijn komst naar Monrovia was er een borrel bij een Nederlands echtpaar thuis. Zij hadden alle bij hen bekende Nederlanders uitgenodigd, dus zo’n 25 landgenoten hadden een gezellige avond met drankjes en hapjes en een verhaal van de ambassadeur dat overal ambassades vanwege bezuinigingen worden opgedoekt en zijn ambassade nu een gebied moet bestrijken tussen Mauritanië en Yemen. Zo’n 20 landen, half Afrika-onder de Sahara. En dat zijn ambassade een veredeld paspoort- en visumuitgifte bureau wordt. Geen budget voor nuttige projecten.

Hagelslag en Heineken

Liberia krijgt dus geen Nederlandse stuiver. Is dat erg voor het Nederlandse bedrijfsleven? De schappen van de supermarkten liggen vol met Nederlandse producten, van augurken tot schoonmaakmiddelen en van hagelslag tot pils. Heineken heeft van Afrika een speerpunt gemaakt. Op strategische plekken, zoals langs de weg tussen Monrovia en het vliegveld, worden kleine café’s helgroen geschilderd en voorzien van een enorm Heineken logo. De BAM werkt in de haven en in de landbouwsector proberen Nederlandse kunstmestfabrieken hun waar te slijten. Maar heeft dat iets met ‘ontwikkelingshulp’ te maken? Waarom zou je een Heineken pils moeten kopen, terwijl het lokaal/regionaal geproduceerde Club-bier hetzelfde smaakt en goedkoper is?


De ‘open deur’ politiek die nu al decennia lang het economische beleid van Liberia bepaalt, heeft er voor gezorgd dat buitenlandse bedrijven, met luchtige belastingfaciliteiten, goedkope langlopende contracten en slecht betaalde, ongeschoolde arbeidskrachten  hier grondstoffen kunnen weghalen en hun eindproducten kunnen verkopen. Die ‘open deur’ politiek is ingegeven door het korte-termijn-denken van de overheid, die op deze manier snel geld incasseert via de langlopende contracten. En geld dat onder tafel wordt geschoven naar een corrupte elite.  Het gevolg is dat er nauwelijks een economische activiteit van enige omvang bestaat tussen grondstof en eindproduct.  Het vruchtbare land is zo rijk aan natural resources, onder en boven de grond, maar heeft zich laten ringeloren door de coalitie van kortzichtige politici en hebzuchtige, westerse bedrijven en nagelaten een sociaal-economische infrastructuur op te bouwen.

South2North in the Cafe

Gisteravond was er een uur lang een discussie op Al Jazeera over het nut van internationale (ontwikkelings)samenwerking in Afrika. Dat is weer even iets anders dan de Cyprus-crisis die de Europese media domineert. De uitzending kwam vanuit Zuid-Afrika, waar deze week de presidenten van de BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) bijeen waren om hun samenwerking verder vorm en inhoud te geven. Vijf snel groeiende economieën, die de –overigens eroderende- dominantie van de VS op het wereldtoneel zat zijn. Die uit welbegrepen eigen belang op allerlei vlakken willen samenwerken, zonder bemoeienis met de –vaak deplorabele- staat waarin de mensenrechten zich in hun land bevinden.
In het programma (South2North) betoogden drie experts (Stuenkel van de Indiase Nehru-universiteit, de Zuid-Afrikaan Moeletsi Mbeki, criticaster van autoritaire en corrupte Afrikaanse regimes en Joanna Kerr van Action Aid) dat goed bestuur een noodzakelijke voorwaarde is voor een rechtvaardige ontwikkeling in Afrika. De economische potenties zijn volop aanwezig, maar door corruptie, een zwak juridisch system en  gebrekkige mensenrechten, komen die economische potenties in grote mate ten goede aan een elitaire bovenlaag en het westerse bedrijfsleven.


Enkele uren daarna (het werd een latertje gisteravond) was er op hetzelfde Al Jazeera een uur lang ‘The Cafe', zeg maar een soort Buitenhof, maar dan honderd keer beter. Plek van uitzending deze keer: een café in Mexico City. Een politicus, een oud burgemeester van de stad, een studentenleidster, een journalist en een boer wiens familie door drugsbaronnen was vermoord, discussieerden over de ‘war on drugs’ in Mexico, de wetteloosheid, de macht van de grote bedrijven en de economische groei die het land doormaakt, maar die de sociale ongelijkheid tegelijkertijd enorm vergroot. Duizenden kilometers verwijderd van Zuid-Afrika kwamen ze tot dezelfde conclusie. De macht van bedrijven aan banden, een bezem door de politieke elite, een juridisch systeem dat zonder aanzien des persoons werkt, en –specifiek voor de Mexicaanse situatie- legalisering van drugs. In beide uitzendingen werd de hoop-en verwachting- uitgesproken dat de nieuwe generatie jongeren en de kracht van de sociale media de weg bereiden voor een breder maatschappelijk verzet tegen ongebreidelde economische macht, corrupt bestuur, juridische willekeur en foute politici. In deze context is de Nederlandse discussie over ontwikkelingssamenwerking tamelijk onbeholpen.

Nelson Mandela Day

Soms komen dingen verrassend bij elkaar. Ik heb net de TV Sunderland-Manchester United aangezet. Sinds Robin van Persie daar speelt volg ik Manchester; Van Persie is overigens met voorsprong de bekendste Nederlander in Liberia. (Hij maakt nu 1-0 in de 26ste minuut, mooie actie, beetje geluk.)  Sunderland heeft als shirt’reclame’ ‘invest in Africa’.


Een blik op de website van de club leert dat het vandaag Nelson Mandela Day in het stadion is.
‘Sunderland AFC will be a Legacy Advocate for the Nelson Mandela Foundation, a not-for-profit organisation established in 1999 to support the former South African Presidents’ ongoing engagement in promoting his legacy of social justice outside the purely political arena following his retirement.
Sunderland’s players will sport one-off t-shirts for the pre-game warm up on Saturday, bearing the foundation’s logo and a special ‘text to donate’ message in support of the foundation. Both teams will take to the field through a guard of honour of youngsters also sporting Nelson Mandela Foundation t-shirts, along with eleven specially chosen mascots. A flag bearing the foundations’ logo will also be displayed pitchside.
African musicians, the Abatimbo Drummers of Burundi, will entertain fans before the game and again at half-time showcasing the unique musical sound of Africa.’
Mooi toch?