Religie in Liberia

Pasen in Liberia. Tegenover mijn appartement schalt, zoals elke zondag, tamelijk vals gezang door de slechte luidspreker van de kleine kerk, die tussen de zanderige straat en het strand ligt. Om het kwartier roept de predikant zijn volgelingen op vooral wat geld te offeren. Zo’n dienst duurt zeker drie uur, dus de boodschap wordt vaak herhaald. Het barst in Monrovia van de kerken. Vooral protestantse. Van de zevendedag adventisten tot mormonen. En alles wat daar, al dan niet gelabeld, tussen zit. Het zijn religieuze eenmansbedrijfjes, door god en geld aangeraakte éénpitters, die de kost verdienen met eindeloze herhalingen van bijbelteksten die tegelijkertijd vrees, hoop en wat kleingeld inboezemen.

De bijbel is het meest –en zo’n beetje enig- gelezen boek in Liberia. Op zondag zie je talloze Liberianen in hun nette kleren met Het Boek in de hand op weg naar de kerk. Een tijd geleden gaf ik, met nog een uur te gaan naar Monrovia, nietsvermoedend een lift aan een man die met een klein kind onder een boom stond te schuilen voor een aanstormende regenbui. Bleek een zelfbenoemde dominee te zijn. Hij kwam het kind uit het dorp halen om het op te nemen in zijn gezin en zo een kans op onderwijs te geven. Hij vertelde dat hij thuis in Monrovia een stuk of acht kinderen had, waarvan de helft een ‘aangenomen’ kind was dat op deze manier een kans op een betere toekomst had. Dat is overigens vrij gebruikelijk in Liberia: kinderen die uit oerwouddorpjes naar een gezin in de stad verhuizen. Soms met nobele motieven, maar regelmatig ook voor geld om voor het ‘gastgezin’ allerlei klussen te doen en met straatverkoop geld te verdienen. Een vorm van kinderarbeid, die gelukkig langzaam maar zeker meer bestreden wordt.

Een zeetanker vol goddelijke brandstof

Maar terug naar die dominee in mijn auto. Al snel raakten we aan de praat over het geloof, de bijbel, religie en alles wat daar tussendoor zweeft. Het was onbegonnen werk. De meest zwartgekouste SGP’er is een cruiseschip vol relativeringsvermogen vergeleken met deze zeetanker vol goddelijke brandstof. Hij had nog nooit iemand ontmoet die niet in zijn god geloofde. Het ging zijn bevattingsvermogen te boven. Maar de bijbel dan? Dat is toch het boek van de waarheid? Daar viel toch niet aan te twijfelen? Ik vertelde hem dat die teksten mondeling overgeleverde verhalen zijn van gebeurtenissen die ook voor het jaar 0 al in andere culturen doorverteld werden. Dat de bijbel (het oude en nieuwe testament) in de loop van vele eeuwen is samengesteld. Dat de vier evangelisten geen ooggetuigen waren, maar opschreven ‘van horen zeggen’, dan wel overschreven uit andere bronnen. (Tegenwoordig noemen we dat plagiaat en wordt de dader figuurlijk aan het kruis genageld.) Ik kon praten als brugman, maar dat hielp natuurlijk geen zier. Toen hij uitstapte gaf hij me zijn kaartje met het verzoek hem te bellen om  zijn volgende dienst bij te wonen. Zijn preken zouden mij ongetwijfeld overtuigen.

Goddelijke brandstof: ook te koop in Liberia!

 Homohaat

Er zijn ook moslims in Liberia. Zo’n 15% van de bevolking gelooft in Allah en zijn profeet Mohammed. In elk dorp van enige omvang is wel een moskee en in Monrovia zijn er vele. Van enige spanning tussen christenen en moslims is geen sprake. Wel ontstond er enige tijd geleden opwinding toen een groepje parlementariërs voorstelde in de grondwet op te nemen dat Liberia een christelijke staat is. Dat leidde tot veel afkeurende commentaren uit islamitische, maar ook uit christelijke kring. Het initiatief lijkt een stille dood te zijn gestorven; van enige wederopstanding zal hopelijk geen sprake zijn.

De Rooms-katholieke kerk is er natuurlijk ook nog. Het land is verdeeld in 3 bisdommen; zo’n 5% van de bevolking volgt de Grote Herder in Rome. Aartsbisschop Zeigler hield vorige week een veel geciteerde toespraak waarin hij de corruptie als het grootste kwaad van Liberia betitelde. Een kwaad dat de hele samenleving doorwoekert, van hoog tot laag. Hij noemde het in één adem met een ander groot kwaad dat Liberia zou bedreigen: homoseksualiteit. Dat is even onzinnig als wat  in Nederland in de affaire Gijsen regelmatig gebeurt: het op één hoop gooien van homoseksualiteit en pedofilie.

Homofobie is ook in Liberia een gewild importartikel. Het is al eerder geschreven: nu de Amerikaanse predikant-miljonairs hun giftige anti-homopijlen met steeds minder succes in de VS kunnen afvuren, hebben ze hun jachtterrein naar Afrika verlegd. Ook in Liberia komen ze af en toe met hun privé-jet langs om in volle zalen en stadions hun homohaat te verspreiden. Zij vinden daarbij een gretig gehoor, en navolgers.

Het moet worden gezegd: de veelal bekritiseerde president Johnson-Sirleaf doet hier niet aan mee. Noch de oproep om van Liberia een christelijke staat te maken, noch het initiatiefwetvoorstel om homoseksuele handelingen strafbaar te stellen kan op haar instemming rekenen. Noch op haar handtekening, mocht het ooit zover komen. Dat één van haar zoons homo zou zijn, wat iedereen hier meent te weten, zal daar ongetwijfeld een rol in spelen.

Kannibalisme

Volgens de officiële gegeven is minder dan 1% van de bevolking aanhanger van traditionele godsdiensten, ook wel ‘natuurgodsdiensten’ genoemd. Maar dat is slechts een cijfer. Deze traditionele godsdiensten waren volledig verweven met het leven van alle dag. De initiatierituelen (witgeschilderde gezichten van pubers), het masker waarachter de dorpssmid zich als boze geest verschuilt, de rituele moorden om geesten gunstig te stemmen, het kannibalisme om de macht over de overwonnene te bezegelen: het zijn rituelen die tot op de dag van vandaag nog voorkomen. Zoals de witgeschilderde gezichten en de maskers. Maar ook de meer gewelddadige rituelen. Zo berichtte de Daily Observer op 23 september jl., dat een bosduivel een jongeman had vermoord, omdat hij het had aangepapt met een meisje uit een naburig dorp (Conerzu). De duivel had het hoofd van de ongelukkige drie uur tentoongesteld in Conerzu en was daarna met het hoofd in het bos verdwenen. De familie van de jongen beschuldigde een groepje mannen uit Conerzu van de moord, maar ondervonden geen medewerking van justitie.

De verhalen van kannibalisme zijn overtuigend gedocumenteerd in de processtukken  van Charles Taylor. Enkele maanden geleden deed het hardnekkige gerucht de ronde dat er op het strand in Monrovia drie lijken waren aangetroffen: rituele moorden om de goden gunstig te stemmen voor een positief verkiezingsresultaat. In oktober zijn er vijftien Senaatszetels verkiesbaar, vandaar. Sommige kandidaten schijnen daar meer van te verwachten dan van campagn voeren. Toen ik mijn Liberiaanse collega’s er naar vroeg en er mijn verbazing over uitsprak dat hierover niets in de krant was verschenen, kreeg ik een mengeling van schaamtevolle en hulpeloze reacties terug.

Hoe zei Marx het ook al weer? En dan het gehele citaat! ’Religie is de zucht van het onderdrukte schepsel, het hart van een harteloze wereld, en de ziel van zielloze omstandigheden. Het is de opium van het volk.’